نبض - بررسی طرح تاسیس داروخانه های گیاهی

دکتر امیرحسین جمشیدی با تاکید بر اینکه وزارت بهداشت به دنبال ارائه راهکاری برای دسترسی سریع مردم به فراورده های دارویی است، اظهار داشت: تاسیس داروخانه های عرضه کننده داروهای طبیعی و گیاهی اقدامی برای سامان بخشیدن به این بخش از فعالیت های دارویی، افزایش اطلاعات مردم و ارتقاء خدمات رسانی در این زمینه است.
دکتر جمشیدی تصریح کرد: این داروخانه ها تنها به داروسازانی تعلق می گیرد که پیش زمینه و سابقه قابل قبولی در این عرصه داشته باشند و بر مبنای مستندات و ضوابط می توانند چنین داروخانه هایی تاسیس کنند.
جمشیدی با بیان اینکه اقلامی همچون مکمل ها و واکسن ها در این مقوله قرار نمی گیرند، افزود: آئین نامه وزارت بهداشت ابتدا به فراورده ها پرداخته و انواع آنها را مشخص کرده است و تصریح شده که داروهایی که در فهرست داروهای رسمی وجود دارند و جزو فراورده های شیمیایی محسوب می شوند، اگرچه از عصاره گیاهی تولید شده اند، شامل فهرست فراورده های طبیعی نمی شوند.
دکتر حمید خیری، عضو هیات مدیره انجمن داروسازان ایران از منتقدان این طرح معتقد است: بسیاری از داروهایی که منشا حیوانی، معدنی و گیاهی دارند و حتی داروهای گیاهی در حال حاضر در داروخانه های فعلی ارائه می شوند و نیازی نیست داروخانه های ویژه ای برای عرضه آنها تاسیس شود. به ویژه اینکه اینگونه داروها، باید شماره ثبت داشته باشند تا قابلیت عرضه در داروخانه ها را داشته باشند.
دکتر جمشیدی، مدیرکل نظارت و ارزیابی فرآورده های طبیعی، سنتی و مکمل سازمان غذا و دارو در پاسخ به این نقد گفت: بهتر بود آئین نامه با دقت بیشتری مطالعه می شد. فراورده های مورد اشاره در داروخانه های معمولی نیز عرضه می شوند اما در طرح جدید داروهای طبیعی با مشخصات و جزئیات بهتر و بیشتری عرضه می شوند.
مدیرکل نظارت و ارزیابی فرآورده های طبیعی، سنتی و مکمل سازمان غذا و دارو افزود: سیاست های کلان سلامت که مقام معظم رهبری ابلاغ کردند و اسناد و قوانین بالادستی کشور تکلیف وزارت بهداشت را در این زمینه روشن کرده است و دیدگاه ها در این زمینه هم باید ترویجی باشد.
دکتر جمشیدی درباره صلاحیت تجویز اینگونه داروها اظهار داشت: هریک از داروها را همانند داروهای شیمیایی، پزشکان و متخصصان مربوطه تجویز می کنند و موضوع جدیدی خلق نشده است.
دکتر کیوان الچیان عضو هیات مدیره جامعه متخصصان داخلی ایران با طرح این سوال که آیا این داروها مراحل آزمایش و بررسی در آزمایشگاه ها را سپری کرده اند، افزود: بسیاری از آنچه که به عنوان طب بوعلی شناخته می شود و نسخه های مربوط به آن متعلق به صدها سال قبل است. من بوعلی سینا را نفی نمی کنم اما هر پانصد سال، طبع و روش زندگی انسان ها تغییر می کند و روش های درمان هم تغییر می کند. تجویز داروهای گیاهی صرفا بر این اساس که بوعلی در باره آن چه گفته، کافی نیست و این داروها باید بصورت علمی در آزمایشگاه ها بررسی شوند و آثار و عوارض آنها شناسایی شود.
او افزود: نکته دوم این است که پزشکان طب سنتی بسیار کم اند و در دانشگاه های ما و کتب مربوط به طب سنتی، منابع و آموزش کافی و آکادمیک و پیشرفته ای در این زمینه وجود ندارد. صرف ایجاد داروخانه هایی برای یک گروه خاص به خودی خود سوال برانگیز است. باید تک تک داروهای گیاهی به حوزه پزشکی معرفی شود تا عوارض منفی آنها به حداقل برسد.
دکتر الچیان تصریح کرد: وقتی داروهای گیاهی به درستی وارد جامعه شود 30 درصد واردات دارو کاهش می یابد. اگر ما به درستی عمل کنیم می توانیم از بسیاری از مشکلات جلوگیری کنیم و یکی از بهترین کارها بررسی علمی و آزمایشگاهی داروهای گیاهی است.
دکتر جمشیدی در واکنش به این نقدها تصریح کرد: این آئین نامه مصوب سال 85 است و بر مبنای آن روش های ارائه مجوز توضیح داده شده است و برای داروهایی که نیاز به تحقیقات آزمایشگاهی دارند، بررسی ها انجام شده است و اگر فراورده ای نیاز به کار بالینی داشته باشد و در مراجعه دیگر و کتب کلاسیک مطرح نشده باشد، بر اساس آئین نامه باید این مرحله درخصوص آن دارو طی شود.
مدیرکل نظارت و ارزیابی فرآورده های طبیعی، سنتی و مکمل سازمان غذا و دارو افزود: طبق تعریف آئین نامه، فرراورده هایی داروی گیاهی محسوب می شود که بصورت متواتر در کتب معتبر طب سنتی مطرح شده باشند.
دکتر حمید خیری، عضو هیات مدیره انجمن داروسازان ایران با تاکید بر اینکه آئین نامه و طرح به دقت مطالعه شده است، تصریح کرد: در طرح، داروها به فراورده های گیاهی، حیوانی و معدنی تفکیک شده اند و اینکه برخی از داروهای ذکر شده کاملا جدید اند، با موضوع سپیری شدن مرحله بالینی برای آنها مغیرت دارد.
دکتر خیری افزود: در ابلاغیه مقام معظم رهبری نیز اشاره ای به تاسیس داروخانه های گیاهی نشده است، اما ایجاد اشتغال برای جوانان و ساماندهی عطاری ها موضوعی است که باید درخصوص آن نیازسنجی شود. ضمن اینکه باید به این سوالات پاسخ داده شود که وزارت بهداشت تاکنون چه راهکار هایی را برای سامان دهی عطاری ها اجرا کرده و چه نتایجی گرفته است؟ چه تضمینی وجوددارد که راه اندازی یک ساختار جدید و موازی، به رفع مشکلات کمک کند و مشکلات جدیدی ایجاد نکند.
دکتر جمشیدی گفت: در سیاست های کلی ابلاغ شده، حمایت از توسعه نوآوری های علمی و فنی در عرضه داروهای سنتی به روشنی تصریح شده است.
مدیرکل نظارت و ارزیابی فرآورده های طبیعی، سنتی و مکمل سازمان غذا و دارو افزود: همه کارشناسان معتقدند که مصرف و گرایش مردم به این نوع داروها بسیار کم است و کسانی هم که استفاده می کنند به عوارض و نحوه استفاده از داروها آگاهی کامل ندارند و به غلط این باور وجود دارد که داروی گیاهی هرچقدر هم که مصرف شود، عوارضی ندارد، اما با اجرای این طرح اطلاعات مردم درخصوص این داروها افزایش می یابد. مردم حق دارند بدانند و فرهنگ سازی صحیحی باید در این زمینه صورت گیرد.
دکتر جمشیدی تصریح کرد: متاسفانه این عرصه (گیاهان دارویی) از طریق ماهواره و فضای مجازی به شدت مورد سواستفاده قرار گرفته و نگاهی کاسب کارانه به آن حاکم شده است.
دکتر الچیان در ادامه اظهار داشت: بسیاری از این داروها حتی به پزشکان مرتبط در این عرصه ارائه نشده است و آزمایش ها و مراحل بالینی را طی نکرده اند. ضمن اینکه اکنون داروساز نقش پزشک را گرفته و به بیمار توصیه هایی می کند و با این طرح ما داروساز را رسما در جایگاه درمانگر قرار می دهیم و این امر مشکلاتی از جمله عوارض منفی داروها را در پی دارد.
الچیان با تاکید بر اینکه در عرضه رسمی داروهای گیاهی باید شرایط اقیلیمی و ویژگی های خاص مورد توجه قرار گیرد، تصریح کرد: اگر ترویج طب سنتی به درستی انجام شود، بسیاری از مشکلات چرخه درمان و بهداشت ما رفع خواهد شد.
دکتر حمید خیری با اشاره به اینکه طرح داروخانه های زنجیری که پیش از این مطرح شده بود، متوقف شد اظهار داشت: این احتمال وجوددارد که طرح داروخانه های گیاهی نیز به همان سرنوشت دچار شوند. نیازی به اجرای طرحی نیست که احتمال دارد مثلا بیست سال بعد، گفته شود این داروخانه های گیاهی هم می توانند تبدیل به داروخانه های شیمیایی شوند.
دکتر خیری افزود: پتانسیل این کار در داروخانه های فعلی نیز وجود دارد، اما چه اصراری هست که داروخانه های ویژه ای برای این کار تاسیس شوند؟
دکتر جمشیدی در پاسخ به این اظهارات گفت: مطمئنا داروخانه های طبیعی و گیاهی به سرنوشت داروخانه های زنجیره ای دچار نمی شوند و نباید بگوییم که اینها حتما به آن عاقبت مبتلا می شود.