حمام تاریخی کرناسیون در استان خوزستان

حمام کرناسیون (موزه مردم شناسی) که به شماره ۸۴۷۷ در ردیف آثار ملی ایران به ثبت رسیده ، یکی از بناهای زیبای معماری دوره قاجاریه در دزفول در مرکز محله کرناسیون در شمالی ترین قسمت بافت قدیم قرار گرفته است.در این موزه انواع آداب و رسوم و مشاغل سنتی دزفول به نمایش گذاشته شده است. همچنین در قسمت گرمخانه آثار فلزی دیدنی و دست نوشته هایی از شخصیت های دزفول قرار گرفته است.
از ویژگیهای انحصاری این بنا که آن را حائز اهمیت فراوان نموده قرارگیری در میان مجموعه ای از بناهای با ارزش شامل خانه های قدیمی بزرگ، مسجد و همچنین مقبره یکی شعرا و عرفای بزرگ دزفول به نام سید عبداله داعی می باشد.این بنا با مساحتی حدود ۸۸۰ متر مربع دارای سردری کوچک و زیبا با تزئینات ساده آجرکاری می باشد .بنای حمام به دو قسمت زنانه و مردانه قابل تفکیک بوده که هرکدام از فضاهایی به نامهای دالان ورودی، سربینه،گرمخانه و… تشکیل شده است.
میاندر راهروی ارتباطی بین فضای سرد (سربینه) و فضای گرم ( گرمخانه) می باشد که هم باعث جلوگیری از به هدر رفتن گرمای موجود در گرمخانه می شده و هم از ورود مستقیم افراد به فضای بیرون و مواجه شدن با هوای سرد جلوگیری می کرده است. عبور و مرور در قسمت زنانه (جهت ایجاد محرمیت) از پشت بام و از طریق پلکانی صورت می گرفته است که ورودی آن در کوچه مجاور بوده است.به طور کلی فضاهای بخش مردانه نسبت به بخش زنانه در ابعاد بزرگتری ساخته شده است.
سربینه ها به صورت شش ضلعی بوده و حجره هایی به صورت عمود بر هریک از اضلاع آن جهت تعویض لباس قرار گرفته است در حجره ای که پس از دالان ورودی قرار گرفته یکی از آجرهای کف به صورت توخالی رها شده و از آن به عنوان قلک و محل انداختن پول استفاده شده استدر وسط سربینه برای شستشوی پاها قبل و بعد از حمام حوضی ساخته شده است.سقف سربینه ها و گرمخانه ها به صورت گنبدی شکل بوده و در بالای آنها دریچه ای جهت استفاده از نور طبیعی و یا تهویه شدن فضاها ساخته شده که به وسیله درپوشی به نام گلجام جهت کنترل عبور و مرور هوا مسدود شده استدر کنار دو بخش مردانه و زنانه آتشدان ها و مخازن آب سرد و گرم قرار دارد.
آتشدانها از طریق گربه روها موجب گرم شدن کف فضاهای داخلی نیز می شده است. گفتنی است گربه روها کانالهایی هستند که در زیر گرمخانه ها و به منظور گرم نمودن فضاهای داخلی ایجاد شده اند و عرض آنها در مقیاس انسانی به اندازه عرض شانه یک انسان و ارتفاع آنها به اندازه یک نفر در حالت نشسته می باشد و این نحوه طراحی و ساخت تمیز کردن و زدودن دوده از این مجراها را به صورت یک یا دو بار در سال میسر می نموده است.
لازم به ذکر است گازهای سمی و خطرناکی مانند دی اکسید کربن موجود در گربه روها به وسیله مجراهای عمودی دودکش مانندی که در دیوارها تعبیه شده به بیرون هدایت می شده است.مرمت این بنا از سال ۸۲ آغاز شد و در سال ۱۳۸۵ به موزه مردم شناسی دزفول تبدیل گردید.