بنای تقویمی تخت جمشید در استان فارس

در کارکردهای آیینی برخی بناها، لازم بوده است تا به ویژگی های نجومی و تقویمی بنا هم توجه شود و چنین است که در تمامی بناهای همگانی و آیینی دوران باستان از این نکته غفلت نشده و طراحی و ساخت آنها با در نظر داشت باورهای نجومی و کیهانی و نیز زمان برگزاری آیین ها انجام می شده است.این سخن نادرست و سراسر اشتباه را همگان بارها شنیده اند که تخت جمشید بنایی برای برگزاری جشن نوروز بوده است. ادعایی که هیچگاه دلیل و مدرکی برای آن به دست نیامد و هیچگاه نیز گویندگان آن نیازی به ارائه سند یا شاهدی ملموس احساس نکردند. در این میان، شادروان استاد یحیی ذکاء و سپس آقای دکتر علی حصوری کوشیدند تا میان «سنگ اندازه گیری» که در کف و میانه کاخ سه دری تخت جمشید قرار دارد، با رسیدن خورشید به نقطه اعتدال ارتباطی پیدا کنند و سپس اظهار داشتند که در بامداد روز نوروز، پرتوهای خورشید در امتداد درگاه کاخ سه دری و سنگ اندازه گیری می تابد و این لحظه نشانه رسیدن خورشید به نقطه اعتدال است. یحیی ذکاء، نوروز، ۱۳۵۸، ص ۵۵ اما محاسبه ها و بررسی های میدانی این نگارنده نشان می دهد که نه تنها چنین واقعه ای در تخت جمشید رخ نمی دهد، بلکه پرتوهای خورشید بامدادی در نوروز که از درگاه کاخ سه دری وارد می شوند، حتی به این سنگ شاخص نزدیک هم نمی شوند و با آن فاصله ای بسیار دارند. به عبارت دیگر بین این سنگ و اعتدال بهاری ارتباطی وجود ندارد.محور تخت جمشید و تمامی بناهای آن در امتداد شمال غربی به جنوب شرقی واقع شده اند به طوری که از چهار جهت اصلی به اندازه ۲۰ درجه غربی انحراف دارد. به این ترتیب هنگامی که خورشید در هنگام انقلاب تابستانی طلوع می کند، چند درجه نسبت به محور تخت جمشید انحراف شمالی دارد و کوه مشرف به تخت جمشید مانع دیدار پرتوهای آن می شود. اما پس از چند دقیقه که خورشید کوه را پشت سر می گذارد و از بالای آن طلوع می کند، در امتداد محور تخت جمشید واقع شده است.